Το γλαύκωμα στο σκύλο και τη γάτα

 

Παρόλο που το γλαύκωμα, λόγω ευκολίας στην κλινική πράξη, τείνει να γίνει συνώνυμο με την αύξηση της Ενδοφθάλμιας Πίεσης (ΕΟΠ), στην πραγματικότητα αποτελεί επώδυνη ομάδα παθολογικών οφθαλμολογικών καταστάσεων, που έχουν ως χαρακτηριστικό την αύξηση της ΕΟΠ σε επίπεδα δυσμενή για την ακεραιότητα και λειτουργικότητα του οπτικού νεύρου.Εμφανίζεται πολύ συχνά στο σκύλο και σπανιότερα στη γάτα. 

 

Ανατομική Υπόμνηση

 

Η ΕΟΠ εξαρτάται άμεσα από το ρυθμό παραγωγής και αποχέτευσης του Υδατοειδούς Υγρού (ΥΥ). Το ΥΥ αποτελεί διαυγές υγρό που παράγεται στο ακτινωτό σώμα του οφθαλμού (οπίσθιος θάλαμος), ενώ αποχετεύεται κυρίως από τη γωνία που σχηματίζεται μεταξύ της ίριδας και του κερατοειδούς (πρόσθιος θάλαμος). Λειτουργία του είναι η διατήρηση της ΕΟΠ σε φυσιολογικά επίπεδα, η παροχή θρεπτικών συστατικών και απομάκρυνση μεταβολικών αποβλήτων από τμήματα του οφθαλμού δίχως αγγείωση. 

Η κυριότερη επίπτωση της αυξημένης ΕΟΠ είναι η δυσμενής επίδραση στο Οπτικό Νεύρο (ΟΝ) το του οποίου προέκταση εντός του οφθαλμού είναι ο αμφιβληστροειδής. Πιο συγκεκριμένα, η αυξημένη ΕΟΠ επιφέρει κοίλανση και ατροφία του ΟΝ, με αποτέλεσμα τις διαταραχές των οπτικών πεδίων και πιθανά την απώλεια της όρασης (τύφλωση).

Η μέτρηση της ΕΟΠ γίνεται με ειδικά κτηνιατρικά τονόμετρα. Οι φυσιολογικές τιμές κυμαίνονται μεταξύ 10-25 mmHg(συνήθως κάτω του 20). Για την εξέταση της ιριδοκερατοειδικής γωνίας (γωνιοσκόπηση) χρησιμοποιούνται ειδικά οπτικά βοηθήματα (ειδικοί φακοί) ή υπέρηχος υψηλής ανάλυσης.

 

Αιτιολογία / Ταξινόμηση

 

Το γλαύκωμα είναι αποτέλεσμα πολυάριθμων γενετικών, ηλικιακών, ανοσολογικών και αγγειακών παραγόντων, οι οποίοι αλληλεπιδρούν ενεργοποιώντας μια σειρά γεγονότων με κοινό αποτέλεσμα την εκφύλιση του οπτικού νεύρου.

Ανάλογα με την ηλικία και την αιτία εμφάνισης το γλαύκωμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως:

• Συγγενές: Εμφανίζεται αμέσως μετά τη γέννηση ή μέσα στους πρώτους μήνες ζωής.

• Πρωτοπαθές: Συμβαίνει αυθόρμητα για άγνωστους λόγους, πιθανότατα λόγω εγγενών ελαττωμάτων στους πολύπλοκους μηχανισμούς ρύθμισης της ΕΟΠ, απουσία άλλων οφθαλμικών παθήσεων. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της γωνιοσκόπησης το πρωτοπαθές γλαύκωμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ανοικτής (πολύ σπάνιο), ή κλειστής (το πιο συχνό στο σκύλο) γωνίας.

• Δευτεροπαθές: Προκύπτει λόγω αλλαγών που επιφέρουν άλλες οφθαλμικές παθήσεις στην ενδοφθάλμια υδροδυναμική. Όπως και το πρωτοπαθές, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ανοικτής ή κλειστής γωνίας.

 

Πρωτοπαθές Γλαύκωμα Κλειστής Γωνίας

 

Αποτελεί την πιο συχνή μορφή γλαυκώματος στο σκύλο. Υπάρχουν στοιχεία για κληρονομική προδιάθεση, ενώ οι φυλές που το εμφανίζουν συχνότερα είναι οι: Americanκαι EnglishCockerSpaniel, BassetHound, MiniatureκαιToyPoodle, GreatDaneκ.α.. Η διάγνωσή του στα ζώα γίνεται συνήθως αργοπορημένα, αφότου έχουν διαταραχθεί τα οπτικά πεδία και η όραση, λόγω ανικανότητας του ζώου να εκφράσει λεκτικά τον πόνο καθώςκαι του ιδιοκτήτη να αναγνωρίσει τα οφθαλμικά συμπτώματα που παρουσιάζει. Απαραίτητα κριτήρια για την ταξινόμηση του γλαυκώματος σ’αυτήν την κατηγορία είναι η παρουσία των χαρακτηριστικών κλινικών συμπτωμάτων στο πάσχον μάτι, η απουσία άλλων οφθαλμικών παθήσεων και οι γωνιοσκοπικές ανωμαλίες της ιριδοκερατοειδικής γωνίας και του γωνιακού δικτυωτού του ετερόπλευρου, υγιούς οφθαλμού.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του γλαυκώματος σε αρχικά στάδια περιλαμβάνουν τον πόνο με σύνοδες αλλαγές στην συμπεριφορά, την τύφλωση, την επισκληρίδια συμφόρηση, το ενδοθηλιακό οίδημα (θόλωση) κερατοειδούς, τις διάφορες αλλαγές στην ίριδα (αλλαγές στο σχήμα, διαστολή ή ακινησία κλπ) και τις αλλοιώσεις στο οπτικό νεύρο.

Σε προχωρημένα στάδια συνήθως εμφανίζονται οι γραμμές του Haab, ο οφθαλμός ενδέχεται να γίνει βούφθαλμος δηλ. τεράστιος, η επισκληρίδια συμφόρηση υποχωρεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ ο βολβός μπορεί ακόμη να γίνει φθισικός.

 

Δευτεροπαθές Γλαύκωμα

 

Η κατηγορία αυτή γλαυκώματος εμφανίζεται πολύ συχνά στον σκύλο και τη γάτα. Τις περισσότερες φορές αποδίδεται σε ραγοειδίτιδα (45%), ενώ μπορεί να προκληθεί και από καταρράκτη, εξάρθρημα ή υπεξάρθρημα φακού, νεοπλασία, ύφαιμα ή διατιτραίνον και αμβλύ τραύμα. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν τα αίτια αύξησης της ΕΟΠ και σκοπός θα πρέπει να είναι η διατήρησή της μέχρι την αποκατάσταση της υγείας του οφθαλμού.

 

Θεραπεία

 

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το γλαύκωμα αποτελεί μια προοδευτική πάθηση η οποία δεν θεραπεύεται, παρά μόνον ελέγχεται. Η αντιμετώπισή του αποσκοπεί στον χρόνιο έλεγχο της ΕΟΠ με απώτερο σκοπό ένα υγιές μάτι και ανάλογα με την αιτιολογία του, δυνητικά και οράσιμο. 

 

Φαρμακευτική αγωγή

 

Η φαρμακευτική θεραπεία παραμένει η επικρατέστερη μέθοδος ελέγχου του γλαυκώματος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με χειρουργικές τεχνικές. Ο κτηνίατρος έχει στη διάθεσή του πληθώρα ανθρώπινωνφαρμακευτικών ουσιών και σκευασμάτων που αποσκοπούν στον έλεγχο της ΕΟΠ. Είναι στην κρίση του ποιά ουσία ή ποιόν συνδυασμό θα χρησιμοποιήσει για να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Κάθε οφθαλμός που πάσχει από γλαύκωμα είναι διαφορετικός και μπορεί να μην έχει την αναμενόμενη ανταπόκριση στα φάρμακα. Συνήθως χρησιμοποιούνται ουσίες που μειώνουν την παραγωγή του ΥΥ. Στο μέλλον αναμένεται να κυκλοφορήσουν ουσίες που θα στοχεύουν στην εκρίζωση της αιτίας ανάπτυξης του γλαυκώματος και θα αποτρέπουν ή θα καθυστερούν την εκφύλιση του οπτικού νεύρου. 

 

Χειρουργική αντιμετώπιση

 

Οι χειρουργικές στρατηγικές για το γλαύκωμα αποσκοπούν στον έλεγχο της ΕΟΠ μέσω επεμβάσεων που μειώνουν την παραγωγή του ΥΥ, είτε αυξάνουν το ρυθμό αποχέτευσής του, είτε και τα δύο. Οι περισσότερες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε οράσιμα μάτια (βαλβίδες, κυκλο-φωτοπηξία με laserκ.α.), έχουν τεράστια ποσοστά υποτροπής και πάρα πολύ υψηλό κόστος, ώστε το κόστος της μακροχρόνιας χρήσης των κολλυρίων εν τέλει να είναι μικρότερο. 

Σε οφθαλμούς που ήδη έχουν χάσει την όραση μπορεί να εφαρμοστεί η Χημική Καταστροφή Ακτινωτού Σώματος κατά την οποία γίνεται έγχυση τοξικών φαρμάκων στον οπίσθιο θάλαμο του οφθαλμού. Η μέθοδος αυτή είναι ανακουφιστική, τόσο για τον ασθενή, όσο και για τον κηδεμόνα του, καθώς απαλλάσει από τη χρήση κολλυρίων για τη διατήρηση της ΕΟΠ, αλλά δεν αφορά σε καμμία περίπτωση οφθαλμούς που διατηρούν την όραση. 

 

Το γλαύκωμα στη γάτα

 

Το γλαύκωμα είναι πολύ σπανιότερο στη γάτα σε σχέση με τον σκύλο. Προκύπτει σχεδόν πάντοτε δευτερογενώς και έχει πολύ ηπιότερα κλινικά συμπτώματα απ΄ ότι στον σκύλο. Ο έλεγχος της ΕΟΠ στη γάτα μπορεί να αποτελέσει πρόκλησηγια τον κτηνίατρο, κάτι που επιπλέκεται ακόμη περισσότερο λόγω των πολλών ανεπιθύμητων ενεργειών των αντιγλαυκωματικών στο είδος καθώς της μη συμμόρφωσης του ζώου με την δια βίου χορήγηση αντιγλαυκωματικής αγωγής.

 

Βιβλιογραφία

 

• Στάγκος, Ν. (2002). Κλινική Οφθαλμολογία. Thessaloniki.  University Studio Press.

• Gelatt, K. (2014). The Essentials Of Veterinary Ophthalmology. Oxford. John Wiley & Sons, Inc. 

• Gelatt, K., Gilger, B., Kern, T. (2013). Veterinary Ophthalmology: A Two Volume Set (Fifth Edition). Oxford, John Wiley & Sons, Inc. 

• Pizzirani, S. (2015). Glaucoma. Veterinary Clinics Of North America: Small Animal Practice,Volume 45 (Number 6), Elsevier Inc.