ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ SARS-Cov-2 ΚΑΙ ΤΟΝ Covid-19
Ένα από τα αντίδοτα του φόβου είναι η βεβαιότητα. Είναι απαραίτητο να έχουμε κάποια βεβαιότητα ώστε να μπορέσουμε να ηρεμήσουμε την αγωνία και να λειτουργήσουμε στην καθημερινότητά μας, ακολουθώντας αυτά που μας ζητώνται. Ανακεφαλαιώνοντας αυτά που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, από Επιστημονικές Εταιρείας και κυρίως παγκοσμίου κύρους κυβερνητικούς Οργανισμούς Ελέγχου Λοιμώξεων, απαντούμε σε κάποια κοινά ερωτήματα.
Το πρώτο ζήτημα που τίθεται, είναι ότι με την έναρξη της ζωονόσου, από το άγριο ζώο που φαίνεται να είναι η δεξαμενή του συγκεκριμένου ιού στη φύση, με ή χωρίς ενδιάμεσο ξενιστή στον άνθρωπο, ακολούθησε η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο με τεράστια ταχύτητα, ενδεικτική της υψηλής μεταδοτικότητας.
Οι κορονοϊοί (coronaviridae) ανήκουν σε μία μεγάλη οικογένεια ιών. Κάποιοι από αυτούς προκαλούν στον άνθρωπο αυτό που λέγεται κοινό κρύωμα, ή γριπώδη συνδρομή και κάποιοι άλλοι προκαλούν νόσο σε συγκεκριμένα ζώα, όπως μεγάλα μηρυκαστικά, καμήλες και νυχτερίδες.
Κορονοϊοί που μολύνουν τα ζώα, ΣΠΑΝΙΩΣ μπορεί να μολύνουν ΚΑΙ τον άνθρωπο. Οι νόσοι SARS και MERS αποτελούν τέτοια παραδείγματα των coronaviridae, που ανευρίσκονται σε άγρια ζώα και όχι κατοικίδια και διασπείρονται σε ανθρώπους. Συγκεκριμένα, ο πρώτος θανατηφόρος κορονοϊός, με δυνατότητα να προκαλέσει πανδημία, ήταν ο SARS, αλλάζοντας τελείως αυτά που γνωρίζαμε μέχρι τότε. Αρχικά είχε ταυτοποιηθεί σ’ένα μικρό θηλαστικό που ζει στην τροπική και υποτροπική ζώνη στην Ασία και την Αφρική, την μοσχογαλή (civet). Παράλληλα, εξέχουσας σημασίας θεωρήθηκε ο ρόλος μιας νυχτερίδας που τρέφεται με φρούτα (horseshoe bat, νυχτερίδα-πεταλούδα) και η οποία αφθονεί στη ΝΑ Ασία. Τότε ξεκίνησε και η παγκόσμια έρευνα σχετικά με ιούς των ζώων που θα μπορούσαν να μεταδοθούν στον άνθρωπο και να προκαλέσουν πανδημία. Το ζήτημα του ρόλου της μοσχογαλής παρέμενε αδιευκρίνιστο. Τα δύο παραδείγματα ιογενών λοιμώξεων που προηγήθηκαν του SARS, λόγω παθογόνων της συγκεκριμένης νυχτερίδας, ήταν ο ιός Hendra, το 1994 στην Αυστραλία, από το άλογο στον άνθρωπο και το 1998 η επιδημία Nipah στη Μαλαισία, από τα γουρούνια στον άνθρωπο. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, το άλογο και το γουρούνι ήταν απλά οι ενδιάμεσοι ξενιστές. Οι νυχτερίδες-πεταλούδες βρέθηκε ότι φέρουν εκατοντάδες κορονοϊούς με απίστευτη γενετική διαφοροποίηση, η πλειονότητα των οποίων είναι άκακοι. Δεκάδες όμως από αυτούς ανήκουν στη ίδια ομάδα με τον SARS. Το 2013, ολοκληρώθηκε η δεκαετής έρευνα της Shi Zhengli, Κινέζας ιολόγου, που αποκαλείται «γυναίκα-νυχτερίδα», με την ανακάλυψη στελέχους κορονοϊού που προέρχεται από τη νυχτερίδα-πεταλούδα και με γενετική αλληλουχία κατά 97% όμοια μ’εκείνον που ανευρίσκεται στη μοσχογαλή. Έτσι απαντήθηκε τότε τελικά το ερώτημα της φυσικής δεξαμενής του ιού. Το 2015 σε δειγματοληψίες από κατοίκους της γύρω περιοχής της Κίνας όπου ανευρίσκονται και τα δύο θηλαστικά, το 3% των κατοίκων είχε αντισώματα έναντι των κορονοϊών τύπου SARS από νυχτερίδες, χωρίς να παρουσιάσει συμπτώματα πνευμονίας αντίστοιχα της νόσου και χωρίς να έχει έρθει σε επαφή με αυτά τα άγρια ζώα. Οι ερευνητές και οι επιστήμονες που έφτασαν στα συμπεράσματα αυτά εξέφρασαν τότε μεγάλες ανησυχίες ότι, με την αύξηση του πληθυσμού, την οικιστική επέκταση, την παρέμβαση στη φύση και την άγρια ζωή, τον τεράστιο αριθμό μετακινήσεων στον πλανήτη, η περίπτωση μιας νέας επιδημίας που θα έπαιρνε διαστάσεις πανδημίας ήταν μαθηματικώς βέβαιη.
Υποτίθεται πως κάτι ανάλογο έχει συμβεί και με την τωρινή πανδημία. Παρόλα ταύτα, το ακριβές αίτιο της νόσου που προκλήθηκε από τον κορονοϊό του 2019 (Covid-19) ΔΕΝ έχει διευκρινιστεί ακόμη. Οι επιστήμονες εργάζονται σκληρά για τον σκοπό αυτό, δυστυχώς όμως και εν μέσω πανδημίας, είναι περισσότερα τα ερωτήματα, παρά οι απαντήσεις. Οι πρώτες λοιμώξεις ωστόσο, φαίνεται να συνδέονται με τις υπαίθριες αγορές ζωντανών ζώων, μέρη που από παράδοση στην Κίνα, στοιβάζονται άγρια ζώα σε κλουβιά, ζωντανά, στρεσσαρισμένα, τρομαγμένα, κυριολεκτικά βόμβες ιών, ή σφαγμένα με ανθυγιεινές συνθήκες σφαγής, με τα έντερα και τα σωματικά υγρά τους στο έδαφος, αποτελώντας το τέλειο περιβάλλον για την εξάπλωση των ιών. Εκεί υπάρχουν φυσικά πολλοί εργαζόμενοι, ζουν οικογένειες, παίζουν παιδιά. Από κει και πέρα και παραδόξως, ο ιός συνέχισε να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό που φαίνεται να πυροδότησε την πανδημία ήταν το φαινόμενο της ζωωνοτικής εξάπλωσης (zoonotic spillover). Ο Daszak, έγκριτος Αμερικανός ερευνητής από το Duke, ο οποίος εργάζεται στην Κίνα, θεωρεί πως η νυχτερίδα μόλυνε κάποιο αγροτικό ζώο, το οποίο στη συνέχεια μεταφέρθηκε ζωντανό στην υπαίθρια αγορά και παρέμεινε ανάμεσα σε πλήθος ανθρώπων, το τέλειο περιβάλλον επώασης για ένα ιό. Όσον αφορά τους ενδιάμεσους ξενιστές που θεωρούνται άγνωστοι, μελετήθηκε ο πιθανός ρόλος των ferrets, καθώς και κατοικίδιων ζώων, που βρίσκονται σε εγγύτητα με ασθενείς του SARS-CoV-2. Παρόλα ταύτα, κανένα από τα πρώτα 41 κρούσματα ασθενών, μεταξύ των οποίων και ο νούμερο ένα, δεν είχε έρθει σε επαφή με υπαίθρια αγορά. Στην αρχή της νόσου βέβαια, όλοι συζητούσαν για το θέμα των υπαίθριων αγορών, πράγμα που μπορεί να σημαίνει κάτι....
Επιπρόσθετα, ούτε το μυστήριο της μετάδοσης του SARS του 2003 έχει ακόμη επιλυθεί. Για πολλά χρόνια θεωρείτο ενδιάμεσος ξενιστής η μοσχογαλή και η οποία μόλυνε κάποιον άνθρωπο στην υπαίθρια αγορά. Κάτι ακόμη που έχει υποτεθεί είναι η απευθείας μετάδοση από την νυχτερίδα-πεταλούδα, χωρίς κανείς να γνωρίζει με βεβαιότητα ποιά είναι η αλήθεια.
Επιστήμονας από το Columbia υποστηρίζει ότι τώρα ο ενδιάμεσος ξενιστής θα μπορούσε να ήταν αγρότης, ο οποίος χρησιμοποίησε ως λίπασμα τα κόπρανα των συγκεκριμένων νυχτερίδων, που βρίσκονται σε αφθονία και ζουν σε σπήλαια της περιοχής. Κάποιος από αυτούς τους αγρότες, θεωρείται ότι στη συνέχεια και ενώ δεν είχε έρθει σε απευθείας επαφή με νυχτερίδα, ταξίδεψε στη Wuhan και ξεκίνησε η μετάδοση.
Ένα άλλο σενάριο είναι της βρώσης νυχτερίδων, κοινή πρακτική στην Κίνα, όπως και άλλων άγριων ζώων.
Το δεύτερο ζήτημα αφορά την πιθανότητα μετάδοσης της νόσου από τα κατοικίδια στον άνθρωπο. Δεν έχει αποδειχθεί ότι τα ζώα συντροφιάς και τα κατοικίδια μπορούν να τον μεταδώσουν. Σχετικά με τα δύο περιστατικά σκύλων στους οποίους ανευρέθη ο Covid-19, ο ένας ήταν υπέργηρος και πριν αποβιώσει ήταν αρνητικός στον ιό, ο δε δεύτερος δεν εκδήλωσε καμμία νόσο. Το ένα και μοναδικό περιστατικό σε γάτα στο Βέλγιο, παραμένει αδιευκρίνιστο. Ούτως ή άλλως, ο ιός πολλαπλασιάζεται επαρκώς στις γάτες και τα ferrets, οι γάτες νοσούν από θανατηφόρα στελέχη coronaviridae (FIP Ξηρή και Υγρή μορφή) και παρόλα ταύτα, λόγω της μετάλλαξής τους ενδεχομένως, καταφέρνουν να επιβιώνουν.
ΔΕΝ υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι μεταδίδεται από εισαγόμενα ζώα ή ζωϊκά προϊόντα. Ωστόσο, επειδή τα ζώα μεταφέρουν μικρο-οργανισμούς από τους οποίους μπορεί να ασθενήσει ο άνθρωπος, καλό είναι να ασκούνται κάποιοι κανόνες υγιεινής, όπως:
Καλό πλύσιμο χεριών μετά την επαφή με όλα τα ζώα, της ζωοτροφής, των σκευών και των αποβλήτων τους. Υγιεινή των κατοικιδίων, αντίστοιχη του δέρματος και των ιδιαιτεροτήτων τους (χρήση κατάλληλων ήπιων αντισηπτικών σαπουνιών, χωρίς αλκοόλες). Αποφεύγουμε τις υπερβολές οι οποίες θα προκαλέσουν δερματίτιδα ή μυκητιάσεις.
Το τρίτο ζήτημα αφορά την πιθανή μετάδοση της νόσου από τον άνθρωπο στα κατοικίδια (ανθρωπο-ζωονόσος). Τα κατοικίδια λειτουργούν απ’ ότι φαίνεται ως μεταφορείς του ιού, σε περίπτωση που ο κηδεμόνας ασθενεί. Σε τέτοια περίπτωση περιορίζουμε την επαφή μαζί τους ώστε να μην διασπείρουν τις εκκρίσεις μας, ακριβώς όπως πρέπει να κάνουμε και με τους ανθρώπους γύρω μας. Η πρακτική αυτή θα εξασφαλίσει αμφότερους. Ο τυχόν ασθενής από SARS-Conid 19, πρέπει να φορά μάσκα και καλό θα είναι ν’αναθέσει σε κάποιον άλλο τον χειρισμό του κατοικιδίου του, όπως επίσης και να ΜΗΝ το χαϊδεύει, να το φιλά, να φταρνίζεται κοντά του, να μοιράζεται φαγητό μαζί του. Το πολύ καλό πλύσιμο των χεριών πριν από την επαφή μαζί τους, σε περίπτωση ασθένειας είναι επιβεβλημένο.
Το τέταρτο ζήτημα είναι της πιθανής μετάδοσης από τον άνθρωπο στα άγρια ζώα, με το παράδειγμα των μεγάλων αιλουροειδών του Ζωολογικού Κήπου της Ν.Υόρκης στο Bronx. Η τίγρης Nadia είναι το πρώτο περιστατικό ζώου, θετικού σε Covid-19 στις ΗΠΑ και με συμπτώματα ίωσης του ανθρώπου.Παρουσίασε ξηρό βήχα και μερική απώλεια όρεξης. Ελέγχθηκε με άπειρη προσοχή και βρέθηκε θετική στον ιό, ενώ μολύνθηκε με πολύ μικρό ιϊκό φορτίο. Η αδελφή της Azul, όπως και δύο Σιβηριανές τίγρεις και τρία αφρικανικά λιοντάρια που είχαν συμπτώματα, μερικής απώλειας όρεξης, με καλή όμως διάθεση και κινητικότητα, αναμένεται να ανακάμψουν πλήρως. Δεν ελέγχθηκαν για τον ιό, για λόγους ασφαλείας της υγείας τους, διότι έπρεπε να αναισθητοποιηθούν. Οι Σιβηριανές τίγρεις είναι είδος που απειλείται με εξαφάνιση κι έχουν απομείνει μόνο 35 σε όλον τον κόσμο. Η μετάδοση του ιού έγινε από κάποιον εργαζόμενο-χειριστή στον Κήπο. Τα μεγάλα αιλουροειδή βρίσκονται σε στενή παρακολούθηση, για τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθεί ο ιός στα θηλαστικά αυτά, ωστόσο η μεγάλη ανησυχία αφορά τα μεγάλα πρωτεύοντα, όπως είναι λογικό.
Και όσον αφορά το τελευταίο ερώτημα, γιατί τώρα;
Η απάντηση είναι ότι οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει πολλά χρόνια τώρα. Ο Daszak θεωρεί πως αν υπάρχει ενδιάμεσος ξενιστής μεταξύ νυχτερίδας και ανθρώπου, τότε ο ιός θα εξακολουθεί να ζει εκεί, συνεπώς και καθόσον τα ζώα αυτά είναι εκατοντάδες ή χιλιάδες, είναι πολύ πιθανό να υπάρξει νέο ξέσπασμα και τότε η αντίδρασή μας πρέπει να είναι ακαριαία.
Και όπως υποστηρίζει ο Γκίκας Μαγιορκίνης, Έλληνας παλαιοϊολόγος, εισβολές από ιούς μεταξύ των ειδών γίνονται εδώ και περίπου 5 εκατομμύρια χρόνια. Γιατί όχι και τώρα? Το αντίθετο θα ήταν παράλογο, ήταν απλά θέμα χρόνου.
